پیامهای حمله داعش به تدمر
به گزارش «راهبرد معاصر»؛ حمله اخیر گروه تروریستی داعش در نزدیکی شهر تدمر (پالمیرا) بار دیگر نشان داد وضعیت امنیتی و سیاسی سوریه همچنان شکننده، بیثبات و ناپایدار است. این عملیات که به کشته شدن سه آمریکایی شامل دو نظامی و یک مترجم منجر شد، نه اقدامی گذرا بلکه نمونهای از توانایی داعش برای بهرهبرداری از خلأهای امنیتی و سیاسی و بازتولید خشونت است. شدت این حادثه و پیامدهایش محدودیتهای دولت انتقالی احمد الشرع (محمد جولانی) و ضعف کنترلش را بر نیروهای امنیتی وابسته برجسته میکند.
نزدیکی جولانی به واشنگتن و همکاری با نیروهای آمریکایی، علیرغم حمایت سیاسی، نمیتواند به تنهایی ثبات ایجاد کند
یکی از نکات کلیدی حادثه، توانایی مستمر داعش در اجرای عملیات نظامی علیه نیروهای خارجی است. با وجود شکستهای نظامی گذشته، شبکههای مخفی و سلولهای خفته کوچک فعال داعش هنوز قادرند از مناطقی که خارج از کنترل کامل دولت قرار دارند، عملیات انجام دهند. این توانایی بازسازی و انعطافپذیری گروه، امکان ارسال پیامهای راهبردی به بازیگران منطقهای و بینالمللی را فراهم میکند و نشاندهنده استمرار تهدیدهای امنیتی است.
حمله تدمر ضعف حکومت انتقالی جولانی و محدودیتهای کنترلش بر نیروهای امنیتی را نیز آشکار کرد. حملهای که توسط یک عضو نیروهای امنیتی انجام شد، بیانگر این است دولت موقت هنوز قادر به مدیریت کامل نیروهای خود نیست. پیش از این نیز در وقایع ساحل و السویدا مشاهده شده بود که گروههای امنیتی تحت کنترل دولت موقت در مدیریت بحران ناکارآمد بودهاند. این وضعیت مشروعیت نسبی را در برابر حمایت بینالمللی و داخلی به چالش میکشد.
پس از این حادثه، شماری از افراد مسلح با لباسهای نظامی حاوی نشانها و شعارهای گروه تروریستی داعش اقدام به برپایی چند ایست-بازرسی در مناطق مختلف کردند. نصب این ایست-بازرسیها در مناطقی که تحت کنترل ارتش ملی سوریه و نیروهای دولتی قرار دارند، موجب ایجاد ترس و نگرانی شدید میان غیرنظامیان شد. یکی از این ایستهای بازرسی در منطقه العریمه در نزدیکی منبج و دیگری در منطقه میادین در حومه دیرالزور مشاهده شدند.
نزدیکی جولانی به واشنگتن و همکاری با نیروهای آمریکایی، علیرغم حمایت سیاسی، نمیتواند به تنهایی ثبات ایجاد کند؛ زیرا کنترل کامل بر نیروهای محلی و امنیتی هنوز بهدست نیامده و تکیه صرف بر حمایت خارجی نمیتواند خلأهای امنیتی و ساختاری داخلی را پر کند. این در حالی است که منتقدان جولانی، که همفکران وی محسوب میشوند، نزدیکی او به دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا برای مقابله با رقبای سیاسی و قبضه کردن قدرت در تحریر الشام را دو دلیل اصلی لزوم مقابله با دولت جدید دمشق میدانند. در همین راستا، داعش والی جدیدی برای حلب منصوب کرده است؛ فردی که همانند جولانی و دیگر رهبران فعلی دمشق عضو جبهه النصره (القاعده سوریه) بوده و این پیام روشنی برای جذب تکفیریهای فعال در سوریه در آینده است.
حمله تدمر همچنین تهدیدی برای راهبرد کاهش یا تغییر حضور نیروهای آمریکایی در سوریه بود. پیش از این، واشنگتن در حال کاهش نیروها و تمرکز بیشتر بر مأموریتهای ضد تروریسم با شرکای محلی بود. وقوع این حمله نشان داد که خروج یا کاهش نیروها میتواند تهدیدات امنیتی جدید ایجاد و برنامههای راهبردی آمریکا را مختل کند. این حادثه میتواند عاملی برای تسریع خروج نیروهای آمریکایی از سوریه و پیچیدهتر شدن معادلات امنیتی این کشور شود. با این حال، برخی کارشناسان معتقدند این حادثه میتواند بهانهای برای ادامه و استمرار حضور نیروهای نظامی آمریکا در سوریه نیز باشد.
نزدیکی دولت جولانی به واشنگتن و ترکیه و تکیه بر حمایت خارجی نمیتواند جایگزین تقویت داخلی شود
حادثه تدمر پیامدهای منطقهای مهمی نیز دارد. داعش همچنان بهعنوان یک بازیگر مؤثر باقی مانده و کشورهای منطقه ممکن است راهبردهای خود در قبال سوریه را بازنگری کنند. نفوذ همزمان آمریکا، ترکیه، رژیم صهیونیستی و دیگر بازیگران باعث تداخل سیاستها و حساسیت در توازن قدرت شده است. این شرایط فرصتهایی برای افزایش نفوذ و تأثیرگذاری بازیگران رقیب فراهم می کند و پیچیدگیهای امنیتی و سیاسی سوریه را افزایش می دهد.
نیروهای محلی، به ویژه نیروهای دموکراتیک سوریه (قسد) و ارتش سوریه، که بازوی اصلی ائتلاف بینالمللی در بیابانهای سوریه محسوب میشوند، نقش حیاتی در امنیت و کنترل مناطق حساس دارند. این نیروها با حفظ سلطه بر منابع نفت و گاز، عامل مهمی در پروژههای اقتصادی و امنیتی آمریکا هستند. هرگونه ضعف در هماهنگی جولانی با این گروهها میتواند مشروعیت حکومت او و امنیت مناطق تحت کنترلش را تضعیف کند.
حمله تدمر تنها یک رخداد امنیتی گذرا نبود، بلکه بازتاب شکنندگی ساختارهای قدرت، حاکمیت معلق و محدودیت در کنترل نیروهای امنیتی است. نزدیکی دولت جولانی به واشنگتن و ترکیه و تکیه بر حمایت خارجی نمیتواند جایگزین تقویت داخلی شود و بدون هماهنگی با نیروهای محلی، امنیت و ثبات سوریه همچنان در معرض تهدید خواهد بود.
این حادثه همچنین نشان داد که داعش هنوز قادر به بازیابی و بهرهبرداری از محیطهای ناپایدار و مهار کامل تهدیدات آن نیازمند رویکردی جامع، هماهنگ و بلندمدت است.